توضیحات
دانشگاه علامه طباطبايي
دانشکده مديريت و حسابداري
پايان نامه براي دريافت درجه کارشناسي ارشد
رشته مديريت شهري
اثرات پياده سازي شهر الکترونيک بر مديريت شهري
با تأکيد بر وظايف برنامه ريزي و سازماندهي شهرداري در شهر همدان
179 صفحه
چکيده
اين تحقيق به منظور تعيين و بررسي وضعيت شهر الکترونيک در همدان و يافتن راهکارهاي اجرايي شدن آن و تعيين اثرات پيادهسازي شهر الکترونيک بر مديريت شهر انجام گرفته است. به همين منظور، وضعيت شهر الکترونيک همدان از چهار منظر زيرساخت تکنولوژيک، زيرساخت فرهنگي و اجتماعي، بودجه و منابع مالي و نهايتاً زيرساخت نيروي انساني متخصص مورد بررسي قرار گرفته است. در حوزه زيرساخت فرهنگي و اجتماعي اقدام به طراحي پرسشنامه و توزيع آن بين شهروندان همداني شده و در سه حوزه ديگر از آمارهاي موجود استفاده گرديده است. در اين تحقيق از روش نمونهگيري خوشهاي تصادفي استفاده شده و حجم نمونه آماري 250 نفر بوده است. پس از شناخت وضع موجود، راهکارهاي تحقق شهر الکترونيک بررسي شده و اثرات پيادهسازي شهر الکترونيک بر مديريت شهري بيان شده است. نهايتاً پس از بررسيهاي انجام گرفته مشخص گرديد، در حوزه زيرساخت فرهنگي و نيروي انساني، وضعيت نسبتاً خوبي در مقايسه با کشورهاي پيشرو در زمينه فناوري اطلاعات و ارتباطات وجود دارد اما در حوزه زيرساخت و همچنين از نظر ميزان بودجه تخصيصي براي فناوري اطلاعات و ارتباطات، تفاوت فاحشي با کشورهاي پيشرو وجود دارد.
واژگان کليدي: شهر الکترونيک، دولت الکترونيک، آمادگي الکترونيک، زيرساخت فرهنگي، زيرساخت تکتولوزيک، مديريت شهري
فهرست مطالب
اهميت و ضرورت انجام تحقيق.. 11
تعريف مفاهيم و واژگان اختصاصي طرح. 13
فصل دوم: چارچوب نظري و پيشينه تحقيق.. 15
2-3- ساختار مديريت شهري در ايران. 23
2-3-1- سطح کلان مديريت شهري در ايران. 24
2-3-2- سطح منطقهاي مديريت شهري.. 26
2-3-3- سطح محلي مديريت شهري.. 26
2-5-1- تعريف دولت الکترونيک… 30
2-5-2- سازمان الکترونيکي و دولت الکترونيکي.. 32
2-5-3- اهداف دولت الکترونيک… 33
2-5-4- ارکان دولت الکترونيک… 35
2-5-6- کسب و کار الکترونيک… 39
2-6-1- مفهوم شهر الکترونيک… 41
2-6-4- شهرداري الكترونيكي.. 45
2-6-5- مدل تعاملي شهر، شهروند، دولت و شهرداري الکترونيک… 45
2-7- شاخصهاي ارزيابي شهر الکترونيک (آمادگي الکترونيکي) 45
2-9- شهر الکترونيک در خدمت مديريت شهري.. 56
2-9-1- سرويس رديابي با GPS. 61
2-9-2- سيستم اطلاعات جغرافيايي.. 62
2-9-3- سيستم حمل و نقل هوشمند. 64
2-9-4- سيستمهاي پرداخت الکترونيکي.. 65
2-10- وضعيت ايران در مقايسه با شاخصهاي بينالمللي.. 66
2-11- بررسي برترين شهرهاي الکترونيک دنيا 69
2-12- شهرهاي الکترونيک در ايران. 72
2-13- وضعيت شهر الکترونيک در شهر همدان. 75
2-14-1- تحليل وضعيت مديريت شهري.. 79
2-14-2- تحليل وضعيت شهر الکترونيک… 80
2-15- مدل تحليل: تعامل بين کنشگران اصلي مديريت شهر در شهر الکترونيک… 81
3-4- روايي و پايايي پرسشنامه. 89
3-8- روش تجزيه و تحليل دادهها 92
فصل چهارم: يافتههاي تحقيق.. 94
4-2-2- تحليل بخش اول پرسشنامه. 98
4-2-3- تحليل بخش دوم پرسشنامه. 102
فصل پنجم: نتيجهگيري و پيشنهاد. 120
5-3- پيشنهاد به محققان آينده 125
پيوست يک: بيانيه اصول اجلاس اول جامعه اطلاعاتي.. 130
پيوست دو: طرح کاري اجلاس اول جامعه اطلاعاتي.. 145
پيوست چهارم: راهنماي مدل CID براي محاسبه آمادگي الکترونيکي.. 174
فهرست اشکال
- شکل 1: سطوح مديريت شهري در ايران. 24
- شکل 2: ساختار مديريت شهري در ايران. 27
- شکل 3: مدل مفهومي دولت الکترونيک… 32
- شکل 4: مدل مفهومي كسب و كار الكترونيكي.. 41
- شکل 5: زندگي الكترونيكي و بسترهاي مورد نياز براي ايجاد آن. 43
- شکل 6: شهروند الكترونيكي.. 44
- شکل 7: نمودار ارتباطات بين دولت، شهر، شهرداري الكترونيكي با شهروند الكترونيك… 46
- شکل 8: مدل مفهومي ارتباطي زيرساخت الكترونيك با ساير اجزاي شهر. 54
- شکل 9: مدل مفهومي ارتباط زيرساخت، خدمات و شهر الكترونيكي.. 55
- شکل 10: بسترهاي مهم زيرساخت الكترونيك… 56
- شکل 11: نمايي از پورتال شهر الکترونيک کيش… 73
- شکل 12: نمايي از پورتال شهر الکترونيک مشهد. 74
- شکل 13: نمايي از پورتال شهر الکترونيک همدان. 76
- شکل 14: تعامل بين کنشگران اصلي مديريت شهر در شهر الکترونيک… 82
- شکل 15: مدل تحقيق.. 83
- شکل 16: پراکندگي سني افراد نمونه آماري.. 98
- شکل 17: درصد مالکيت شخصي کامپيوتر. 99
- شکل 18: ميزان آشنايي شهروندان با کامپيوتر. 99
- شکل 19: ميزان شرکت شهروندان در دورههاي آموزشي ICT. 100
- شکل 20: مقايسه روشهاي دريافت آموزش ICT در بين شهروندان (درصد) 100
- شکل 21: مقايسه مكانهاي استفاده شهروندان از اينترنت.. 101
- شکل 22: ميزان تمايل شهروندان به استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات در زندگي شهري.. 102
- شکل 23: ميزان اعتماد شهروندان به فناوريهاي نوين اطلاعاتي و ارتباطاتي.. 102
- شکل 24: سرانه فناوري اطلاعات و ارتباطات، ايران و ساير کشورها 106
- شکل 25: نمودار مقايسهاي زيرساخت تکنولوژيکي ICT همدان، ايران و ساير کشورها 110
- شکل 26: نمودار مقايسهاي شاخص زيرساخت تکنولوژيکي ICT ايران و ساير کشورها، گزارش اکونوميست.. 112
- شکل 27: نمودار مقايسهاي شاخص سرمايه انساني ايران و ساير کشورها 114
فهرست جداول
- جدول 1: مقايسه مدلهاي مختلف سنجش آمادگی الکترونيک… 48
- جدول 2: مؤلفهها و شاخصهاي بکار گرفته شده در مدل CID.. 49
- جدول 3: ويژگيهاي فضاهاي شهري و فضاهاي الکترونيکي.. 56
- جدول 4: شاخص آمادگي دولت الکترونيک: 25 کشور برتر دنيا و ايران. 66
- جدول 5 : شاخص آمادگي دولت الکترونيک ايران در سالهاي 2005 و 2008. 67
- جدول 6: رتبهبندي کشورها بر اساس شاخص آمادگي الکترونيکي موسسه اکونوميست.. 67
- جدول 7: جايگاه ايران بر اساس شاخص آمادگي الکترونيکي طي سه سال گذشته. 68
- جدول 8: برترين شهرهاي الکترونيک دنيا در سال 2007. 70
- جدول 9: برترين شهرهاي الکترونيک دنيا طي سالهاي 2003 تا 2007. 71
- جدول 10: وضعيت شهر تهران بر مبناي شاخصهاي ارزيابي شهرهاي برتر دنيا 72
- جدول 11: وضعيت شاخصهاي عمومي (ارزيابي زندگي الکترونيکي) 77
- جدول 12: وضعيت شاخصهاي زيرساختهاي كسب و كار الكترونيكي (سازمان الکترونيکي) 77
- جدول 13: وضعيت شاخصهاي دولت الکترونيکي.. 78
- جدول 14: توزيع فراوانی انتخاب گزينهها توسط شهروندان. 96
- جدول 15: سرانه بودجه فناوري اطلاعات و ارتباطات در کشورهاي منتخب و مقايسه با ايران. 105
- جدول 20: مقادير بيشينه و کمينه زيرساخت فناوري اطلاعات در کشورهاي دنيا در مقايسه با شهر همدان. 108
- جدول 17: شاخصهاي زيرساخت تکنولوژيک فناوري اطلاعات و ارتباطات در شهر همدان. 109
- جدول 18: وضعيت زيرساخت تکنولوژيک فناوري اطلاعات و ارتباطات، همدان، ايران و ساير کشورها 109
- جدول 19: وضعيت زيرساخت فناوري اطلاعات و ارتباطات در کشورهاي منتخب و مقايسه با ايران. 111
- جدول 20: وضعيت شاخص سرمايه انساني در کشورهاي منتخب و مقايسه با ايران. 113
فصل اول: کليات تحقيق
بيان مسأله
اطلاعات و اطلاعرساني، مهمترين ابزار استراتژيك براي مديريت و اداره صحيح همه واحدهاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي محسوب ميگردد. در اين راستا شهرها با توجه به عمق وظايف و پيچيدگي روابط اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و سياسي عصر تعاملي حاضر، از اهميتي دو چندان برخوردارند. به دليل اهميت اطلاعات در فرايند تصميمگيري، فناوري اطلاعات در جهان با سرعت چشمگيري در حال توسعه است و تمامي فعاليتهاي روزمره بشر را تحت تأثير قرار داده است. در حوزه شهري، شهرها و شهرداريهاي الكترونيكي يكي پس از ديگري در حال ظهور هستند و در آيندهاي نزديك ارايه خدمات شهري را كاملاْ دگرگون ميكنند. شهرها و دولتهاي الکترونيک دستاوردهاي بشر عصر حاضر، حاصل انقلاب فناوري اطلاعات و ارتباطات هستند. شهرها و دولتهاي الکترونيک که در کشور ما به عنوان مقولههاي نسبتاً جديدي شناخته ميشوند، چندين سال است که در بسياري از شهرها و کشورهاي دنيا به تحقق پيوستهاند. امروزه دانشمندان و متخصصين، روي آوردن به شهرها و دولتهاي الکترونيک را گريزناپذير ميدانند. شهرهاي ايران نيز در اين ميان مستثني نيستند. با توجه به اين موضوع، مقوله مهم و حياتي، نحوه روي آوردن ما به اين شهرهاست. اگر قدري به عقب برگرديم و تجارب پيادهسازي شهر الکترونيک در کشور را بررسي کنيم خواهيم يافت که تجارب پيشين، تجارب موفقيتآميزي نبودهاند. شهرهاي الکترونيک کيش و مشهد به عنوان اولين تجارب شهر الکترونيک در کشور، تا کنون به بهرهبرداري و استفاده عملياتي نرسيدهاند.
در همين راستا سازمان آمار و فناوري اطلاعات شهرداري همدان چندي است که مسئوليت پيادهسازي شهر الکترونيک در شهر همدان را بر عهده گرفته است. لذا با توجه به مطرح شدن موضوع پيادهسازي شهر الکترونيک در شهر همدان و با توجه به تجارب ناموفق پيشين در کشور، به نظر ميرسد پيادهسازي موفق اين پروژه در شهر همدان نيازمند تأمل و تعمق بيشتري است. انجام مطالعات امکانسنجي پيادهسازي شهر الکترونيک يکي از فعاليتهايي است که تعيين ميکند آيا با توجه به شرايط فعلي شهر، امکان تحقق شهر الکترونيک وجود دارد يا نه. در واقع بهتر اينست تا با درس گرفتن از تجارب ناموفق گذشته، مبالغ هنگفتي از سرمايههاي کشور صرف بيتجربگي و به آزمون و خطا گرفتن پروژهها نشود. با توجه به همين موضوع در اين پروژه سعي خواهيم کرد تا امکان پيادهسازي شهر الکترونيک همدان از جنبههاي مختلف بررسي گشته و نهايتاً راهکارهاي عملي براي پيادهسازي پروژه در شهر همدان ارائه گردد. در اين راه از تجارب شهرهاي الکترونيک موفق در کشورهاي مختلف دنيا نيز کمک گرفته خواهد شد.
پس از بررسي امکان تحقق شهر الکترونيک در شهر همدان، خواهيم کوشيد تا اثرات پيادهسازي شهر الکترونيک را بر ارائه خدمات مختلف شهري- با تکيه بر خدمات شهرداري- بررسي کنيم. همواره يکي از مشکلات اصلي پيش روي استفاده از فناوريهاي نوين ارتباطي و اطلاعاتي-که شهرهاي الکترونيک زاييده آنها هستند- عدم آگاهي مردم و همچنين مديران از فوايد اين فناوريهاست. شکي نيست که اگر مزاياي پيادهسازي شهر الکترونيک به خوبي براي شهروندان تشريح شود و همه شهروندان آشنايي نسبي با اين مقوله پيدا کنند، ديگر اين شهروندان هستند که خواهان تحقق هرچه زودتر شهر الکترونيک خواهند بود. همچنين از طرف ديگر اگر مديران شهري با شهر الکترونيک و محاسن آن آشنا شوند، قطعاً با برنامهريزي به سمت اين مقوله حرکت کرده و در اين راه به مشارکت با يکديگر خواهند پرداخت. در کل ميتوان گفت در صورت تشريح و تبيين اثرات شهر الکترونيک بر کيفيت ارائه خدمات شهري، کار پيادهسازي و تحقق شهر الکترونيک تسهيل خواهد شد.
پيشينه تحقيق
در ساليان اخير در ايران فعاليتهاي پراكنده و وسيعي در عرصه فناوري اطلاعات توسط دانشگاهها و مراكز گوناگون آموزشي و صنعتي صورت گرفته است. اولين اقدامات سازمانيافته و فراگير در اين زمينه، به ماههاي آغازين سال 1381 معطوف ميشود كه طي آن طرح توسعه كاربري فنآوري اطلاعات (تكفا) در كشور تدوين و تصويب شد.
در ارديبهشت ماه سال 1380 از سوي دانشگاه علم و صنعت ايران و سازمان منطقه آزاد كيش همايشي با عنوان “همايش شهرهاي الكترونيكي و اينترنتي جهان” برگزار شد كه اين اقدام سرفصل جديدي در مسير توسعه فناوري اطلاعات در كشور بود. در اين همايش كه با حضور جمعي از متخصصين داخلي و خارجي و برخي از مسئولين كشوري برگزار شد، بسياري از مفاهيم و ابعاد فناوري اطلاعات همچون تجارت الكترونيك، دولت الكترونيك، آموزش الكترونيك، بانكداري الكترونيك، كارتهاي اعتباري و اينترنت و كاربردهاي گوناگون آن، براي نخستين بار به صورت جدي در كشور مطرح شد. اين همايش از نظر اطلاعرساني و آگاهسازي عمومي در مورد فناوري اطلاعات نقش بسيار موثري را برعهده داشت. همايش جهاني شهرهاي الكترونيكي و اينترنتي جهان را ميتوان نخستين اقدام براي راهاندازي شهرالكترونيك در ايران به شمار آورد.
با ادامه يافتن برگزاري سمينارها و همايشهاي مشابه در سطح كشور، ضرورت سازماندهي و سياستگذاري فناوري اطلاعات در دراز مدت مشخص شد و موجب تدوين و تصويب طرح تكفا گرديد. اين طرح كه با هدف همجهت نمودن فعاليتهاي اجرايي در كشور در زمينه فناوري اطلاعات تدوين شده است، در تاريخ 9 تير ماه سال 1381 به تصويب هيأت وزيران رسيد و جهت اجرا به سازمانهاي ذيربط از جمله شوراي عالي اطلاع رساني ابلاغ گرديد. ]تکفا، 1381[
در تاريخ 15 تيرماه سال 1381 شوراي عالي اداري كشور به پيشنهاد سازمان مديريت و برنامهريزي، طرح تحقق دولت الكترونيك را تصويب نمود. اين طرح كه اتوماسيون الزامي فعاليتهاي عمومي و اختصاصي دستگاههاي دولتي را در برداشت براي اجرا به تمامي سازمانهاي دولتي ذيربط ارجاع گرديد. ]طرح تحقق دولت الکترونيکي، 1381[
در ماههاي پاياني سال 1381 خلاصه طرحي تحت عنوان “سند راهبري توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات ملي” از سوي وزارت پست و تلگراف و تلفن منتشر گرديد كه در آن، چشمانداز، راهبردها، سياستها و برنامههاي اجرايي توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات ملي تبيين شده است. ]سند راهبري توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات ملي، 1381[
به دنبال برگزاري همايشها و سمينارهاي مرتبط در اين زمينه, موضوع شهرهاي الکترونيک به مرور جاي خود را باز کرد به طوري که در سال 1382, سند راهبردي شهر الکترونيک مشهد با محوريت شهرداري مشهد, توسط پژوهشکده الکترونيک دانشگاه علم و صنعت ايران تدوين گرديد. اين روند تا به امروز ادامه يافته به طوري که امروز دامنه شهر الکترونيک به شهرهاي بم, رامسر و کرمان نيز کشيده شده است. ] سند راهبردي شهر الکترونيک مشهد، 1382[
در مقابل تجاربي که در داخل کشور در زمينه شهر الکترونيک وجود دارد، ميتوان تجارب موفق فراواني را در شهرهاي ساير کشورهاي دنيا مشاهده نمود. در اين ميان سابقه شهر الکترونيک بوستون به اختصار بررسي ميگردد. وب سايت شهر “بوستون[1]” ماموريت آشكار “انتقال محتواي خوب به شهروندان” را عهده دار ميباشد و در اين زمينه نيز تا حد زيادي موفق بوده است. شهروندان شهر “بوستون” ميتوانند به دامنه وسيعي از اطلاعات از رويههاي كاري و مرور گزارشات بازرسي از رستورانها گرفته تا اطلاعات گردشگري و وظايف شهروندان در قبال شهر دسترسي داشته باشند.
اولين صفحه سايت اين شهر كاربران مختلف را به قسمتهاي مختلف سايت برمبناي اينكه از شهروندان شهر هستند, تاجرند يا توريست، هدايت ميكند. هر نوع كاربر ميتواند به دامنه وسيعي از اطلاعات مرتبط با نيازهايش دسترسي پيدا كند. براي مثال گردشگران ميتوانند راجع به اطلاعات تاريخي شهر, محل و ساعات كاري مكانهاي توريستي اطلاعات بدست آورند و حتي بهترين مكانها را براي فيلمبرداري پيدا كنند. يكي از محبوبترين گزينههاي در دسترس شهروندان “دادگاه غذايي شهردار” ميباشد, كه حاوي گزارشات و بازرسيهاي اخير از تمام رستورانها در سطح “بوستون”, همچنين توضيحاتي راجع به تخلفات آنها و امتياز نهايي تعلق گرفته به هريك ميباشد. همچنين در اين سايت صفحههاي وبي وجود دارد كه شهروندان ميتوانند در آنها الزامات شهري خود مثل پرداخت قبوض, مالياتها, جريمه وسايل نقليه و غيره را انجام دهند. براي مثال جرائم وسايل نقليه موتوري از طريق سيستم كارت اعتباري وجود دارد، كاري كه قبلا ميبايست از طريق پست يا توسط خود شخص انجام ميشد.
همچنين براي تجار هم دامنه وسيعي از خدمات وجود دارد. كاربران اين بخش ميتوانند به فرمهاي مزايده و مناقصه و ساير فرمهاي تجاري دسترسي داشته و معاملات خود را انجام دهند. در اين سايت فرمهاي مختلف و متعددي موجود است كه حجم وسيعي از بوروكراسيهاي لازم براي انجام معاملات توسط اين فرمها برطرف ميگردد. انجام معاملات بصورت روي خط به تجار امكان جستجوي اعلاميههاي فروش و يا اعلام قيمت فروش را در قراردادهاي شهري از طريق فرايند [2]RFP روي خط، فراهم ميآورد.
اهميت و ضرورت انجام تحقيق
ناکامي در زمينه پيادهسازي يک پروژه شهر الکترونيک, اثر بدي بر افکار عمومي گذاشته و پيادهسازي پروژهاي بعدي در اين زمينه را با دشواري و مشکلات عديده روبرو خواهد کرد. همانطور که ذکر شد در زمينه توسعه شهرهاي الکترونيک در ايران تجارب ناموفقي وجود دارد. شايد بتوان دلايل اصلي ناکامي اين طرحها را در عدم مطالعه پيشزمينه و امکانسنجي و همچنين عدم آشنايي شهروندان و مديران شهري دانست. به منظور پيادهسازي موفق يک پروژه شهر الکترونيک در درجه اول نيازمند آن هستيم تا فاز مطالعات امکانسنجي را به خوبي به پايان رسانيم و سپس با اطلاعرساني مناسب، اثرات تحقق شهر الکترونيک را براي شهروندان و مديران آشکار سازيم تا کار پيادهسازي پروژه تسهيل گردد.
شهر همدان با برخورداري از موقعيت ممتاز جغرافيايي و ارتباطي در ناحيه غربي کشور و همچنين با در اختيار داشتن مراکز تاريخي و فرهنگي و طبيعي به عنوان يکي از 6 شهر تاريخي و يکي از قطبهاي گردشگري در کشور ميبايست هرچه زودتر فناوري اطلاعات را براي توسعه خود به خدمت گرفته و از اين رهاورد جايگاه خود را در شهرهاي کشور ارتقاء دهد. توسعه شهر الکترونيک همدان يکي از بهترين روشها براي دستيابي به اين منظور است. با توجه به اين موضوع “بررسي اثرات پيادهسازي شهر الکترونيک بر مديريت شهري با محوريت خدمات شهرداري- مطالعه موردي شهر همدان” پيشنهاد شده است.
سؤالات تحقيق
سوال اصلي:
اثرات پيادهسازي شهر الکترونيک بر مديريت شهري- با تأکيد بر وظايف برنامهريژي و سازماندهي شهرداري- در شهر همدان چيست؟
سوالات فرعي:
آيا زيرساختهاي تکنولوژيکي لازم براي پيادهسازي شهر الکترونيک در همدان وجود دارد؟
آيا فرهنگ استفاده از شهر الکترونيک در بين شهروندان همداني وجود دارد؟
آيا توان مديريتي و کارشناسي لازم براي پيادهسازي و مديريت شهر الکترونيک همدان وجود دارد؟
آيا منابع مالي و بودجه لازم براي پيادهسازي شهر الکترونيک همدان وجود دارد؟
شرايط تحقق شهر الکترونيک همدان چيست؟
اهداف تحقيق
- مطالعه و بررسي وضعيت شهر همدان به منظور آمادگي پيادهسازي شهر الکترونيک
- مطالعه و بررسي اثرات پيادهسازي شهر الکترونيک بر کيفيت خدمات شهري- با تأکيد بر وظايف برنامهريزي و سازماندهي در شهر همدان
تعريف مفاهيم و واژگان اختصاصي طرح
شهر الکترونيک: ارائه دسترسي الكترونيكي شهروندان به شهرداري و اماكن مختلف شهري به صورت شبانه روزي و هفت روز هفته، به شيوهاي با ثبات، قابل اطمينان، امن و محرمانه
دولت الکترونيک: ارائه خدمات دولتي به مردم و سازمانها به صورت شبانه روزي با استفاده از فناوري اطلاعات
شهروند الکترونيک: فردي كه با فناوري اطلاعات آشنايي داشته باشد و بتواند از خدمات الكترونيك يك شهر الكترونيك استفاده كند.
شهرداري الکترونيک: سازماني است كه با بهرهگيري از فناوري اطلاعات، خدمات خود را در حوزه وظايف شهرداري بصورت سريع، قابل دسترسي و امن به شهروندان ارائه ميكند.
قلمرو موضوعي
اين تحقيق به لحاظ روش توصيفي و به لحاظ هدف کاربردي است.
روشهاي گردآوري اطلاعات عبارتند از:
- مطالعات كتابخانهاي و اسنادي از جمله مطالعه كتب و نشريات داخلي وخارجي به منظور آشنايي با ادبيات تحقيق
- طراحي و توزيع پرسشنامه بين شهروندان همداني
- استفاده از آمار و اطلاعات داخلي و بينالمللي
در اين تحقيق شهر همدان به عنوان مطالعه موردي مورد بررسي قرار ميگيرد.
قلمرو مکاني
جامعه آماري اين پژوهش، شهروندان، سازمانها و دستگاههاي ذيربط در زمينه شهر الکترونيک, در شهر همدان ميباشند.
روش نمونهگيري
در اين تحقيق از روش نمونهگيري خوشهاي استفاده شده است، بدين ترتيب که شهر همدان به ده منطقه (محله) اصلي تقسيم شده و پرسشنامه به صورت تصادفي در ميان شهروندان هر منطقه توزيع شده است.
فصل دوم: چارچوب نظري و پيشينه تحقيق
2-1- مقدمه
توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در جهان با سرعت ادامه دارد و شعاع تأثيرگذاري آن هر روز گسترش مييابد به نحوي كه جهانيان را مجبور به پذيرش تغييرات بنيادي در اصول آن نموده است. رشد روزافزون و توسعه شتابان فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطاتي در عصر حاضر فرصتها و تهديدهاي جديدي را پيش روي ملتها و دولتها قرار داده است. در اين ميان شهرها نيز از مزاياي فناوريهاي اطلاعاتي و ارتباطي بيبهره نماندهاند و خود را براي پذيرفتن و استفاده بهينه از فناوريهاي نوين آماده کردهاند.
در اين بخش سعي ميشود تا ابتدا با بررسي مفاهيم دولت و شهر الکترونيک، آشنايي بيشتري با کاربرد فناوريهاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي در دولتها و شهرها پيدا کنيم و سپس شرايط و وضعيت شهر و دولت الکترونيکي در ايران و شهرهاي آن را بررسي نماييم. به بررسي مفاهيم مديريت و خدمات شهري بپردازيم و در نهايت با ايجاد مدل تحليلي تحقيق، به بررسي اثرات شهر الکترونيک بر مديريت شهري بپردازيم.
2-2- مديريت شهري
متناسب با رشد و توسعه شهرها در كشورهاي مختلف جهان، مديريت شهري نيز به مرور تكامل يافته است بطوريكه امروز شاهد ظهور سبكهاي نوين و خلاقانه فراواني در اين حوزه هستيم. روند تغييرات جهاني و منطقهاي چنان پرشتاب گشته كه امروز بحثهاي فراواني در ميان متخصصان، صاحبنظران و انديشمندان جهان در زمينه شهرهاي آينده (در حيطه علم آيندهپژوهي) نيز مطرح است. اين مطالعات حاكي از دغدغههاي جدي مديران ملي و شهري براي برنامهريزي پيشدستانه در مواجهه با مسايل آينده است بطوريكه بتوانند شاهد توسعه پايدار كيفيت زندگي شهري مردم باشند. به منظور آشنايي بيشتر با مقوله مديريت شهري، ناگزير از بررسي برخي مفاهيم اصلي در اين زمينه هستيم.
2-2-1- مفهوم مديريت شهري
وقتي بحث از مديريت شهر به ميان ميآيد با مجموعهاي از واژگان و عبارت و اصطلاحات مختلف روبرو ميشويم که برخي از آنها داراي مفاهيم يکساني هستند و برخي به جاي يکديگر به کار گرفته ميشوند. همچنين در زبان فارسي بسياري از اين کلمات و اصطلاحات، لاتين، يک معادل فارسي دارند. نمونههايي از اين واژگان عبارتند از:
Urban Administration City Governance Municipal Government
City Management Urban Government Urban Governance
اگرچه در کشور ما تمام و يا برخي از مفاهيم فوق به اشتباه به جاي يکديگر به کار گرفته ميشوند، اما بايد به خاطر داشت که مفاهيم فوق داراي يک معنا نيستند. با توجه به تعدد عبارات و واژگان مرتبط، برخي از آنها را به صورت مجزا مورد بررسي قرار ميدهيم.
حکومت شهري: حکمروايي شهري و حکومت شهري دو مورد از عباراتي هستند که به اشتباه به جاي يکديگر مورد استفاده قرار ميگيرند. حکمروايي شهري[3] مفهومي گستردهتر از حکومت شهري[4] دارد. حکمروايي عموماً حالتي را توصيف ميکند که در آن دولت، جامعه مدني و بخش خصوصي در اداره امور درگير ميشوند. اين موضوع به اين معني است که اداره امور شهر فقط محدود به دولت (دولت محلي) نبوده و تمامي ذينفعان از جمله دولتهاي ملي و منطقهاي (ايالتي و ولايتي)، بخش خصوصي، سازمانهاي عيردولتي، سازمانهاي اجتماعي، رسانههاي جمعي، انجمنهاي تخصصي و ساير اعضاي جامعه مدني در آن سهيم هستند. از طرف ديگر مفهوم حکمروايي شهري بيشتر بر نهادها و فرآيندها تأکيد ميکند و اين به مفهوم درگير کردن تمامي ذينفعان در فرآيند تصميمسازي در زمينههاي مختلف امور شهري است. [UN-HABITAT, 2004, Page 7-8]
حکومت محلي: بنابر تعريف ارائه شده توسط سازمان ملل متحد[5]، واژه حکومت محلي به تقسيمبندي سياسي يک کشور و يا يک ايالت (در سيستم فدرال) اشاره دارد که به وسيله قانون ايجاد شده و کنترل اساسي امور محلي همچون قدرت وضع ماليات را در دست دارد و هيأت اداره کننده حکومتي[6] چنين موجوديتي به صورت محلي انتخاب ميگردد. [مقيمي، 1382، ص 39]
در تعريف مذکور بر چند نکته کليدي توجه شده است: اولاً حکومت محلي بايستي به وسيله قانون ايجاد شده باشد. ثانياً بر امور محلي کنترل اساسي داشته باشد و ثالثاً هيأت اداره کننده منتخب مردم محل باشد.
بر اساس تعريف توني بايرن[7] حکومت محلي شامل مديريت امور عمومي هر محله بوسيله يک هيأت اجرايي از نمايندگان مردم محل است. چنين موجوديتي اگرچه در بسياري از موارد تابع حکومت مرکزي است ولي از قدرت تصميمگيري قابل ملاحظهاي برخوردار است. [Barney & Griffin, 1983, Page 1]
بر اساس تعريف جان کلارک[8]– که از صاحبنظران انگليسي در زمينه حکومت محلي است- حکومت محلي عبارت است از قسمتي از حکومت يک کشور يا ايالت که عمدتاً با موضوعاتي که مربوط به اداره امور اهالي يک محل است، به علاوه موضوعاتي که پارلمان براي آن تعيين ميکند سر و کار دارد و مطلوب آن است که بوسيله افراد محلي تحت انقياد حکومت مرکزي اداره شود. [مقيمي، 1382، ص 41]
بنابر تعريف ديگري، حکومت محلي در شکل توسعه يافته، سازماني است عمومي که در قسمتي از خاک يک کشورکه داراي قدرت عاليه سياسي يا شبيه آن ميباشد به موجب قوانين عمومي يا خصوصي تشکيل ميشود تا خدمات لازم را در آن محدوده خاص براي مردم ارائه دهد. ويژگيهاي حکومتهاي محلي آن است که داراي حاکميت يا قدرت عالي سياسي به معناي واقعي نميباشند.. بعلاوه عبارت سازمان عمومي از آن جهت براي حکومتهاي محلي به کار ميرود که آنها را اولاً از سازمانهاي بخش خصوصي جدا کند و ثانياً آنها از سازمانهاي شبه عمومي يعني سازمانهاي خصوصي که برخي خدمات عمومي را بر عهده دارند کاملاً متمايز شوند. [شکيبامقدم، 1384، ص 153]
بنا بر تعريف، حکومتهاي محلي از عناصر زير تشکيل شدهاند: [مقيمي، 1382، ص 41]
- قلمرو[9]
- جمعيت
- سازمان دائمي
- هويت قانوني مجزا[10]
- مستقل از ساير حکومتهاي محلي
- وطايف و قدرت حکومتي
- قدرت جذب درآمد
با توجه به مباحث مطرح شده ميتوان گفت که حکومتهاي محلي داراي ويژگيهاي زير هستند: [مقيمي، 1382، ص 48- 50]
- حکومت محلي انتخابي است.
- حکومت محلي سازماني چند هدفه است.
- حکومت محلي در مقياس محلي فعاليت ميکند.
- حکومت محلي داراي ساختار تعريف شده است.
- حکومت محلي تحت سيطره اقتدار ملي است.
- حکومتهاي محلي داراي ويژگي خودگرداني هستند.
- حکومت محلي داراي سيستم نرخگذاري مالياتي است.
مديريت شهري: از مديريت شهري تعاريف مختلفي ارائه شده است. بايد به ياد داشت که تعريف مديريت شهري با توجه به نوع حکومتهاي مختلف، تعاريف مختلفي دارد. در بسياري از کشورهاي جهان مديريت شهري به عنوان زيرمجموعهاي از جکومت محلي[11] تعريف شده و به آن شهرداري گفته شده است. روشن است که مشخصات و ساختار شهرداري (مديريت شهري) از کشوري به کشور ديگر تفاوت دارد و هر جامعهاي با توجه به ساختار اقتصادي، اجتماعي و سياسي خود تعريف يا تلقي خاصي از مديريت شهري دارد. بر خلاف کشورما، در بسياري کشورها، شهرداريها در واقع نوعي حکومت محلي به شمار ميروند.
بنابر تعريف ارائه شده در “کتاب سبز راهنماي شهرداريها در ايران”، مديريت شهري عبارت است از اداره سازماني غيردولتي که براي برآورده کردن نيازهاي مشترک شهروندان در سطح شهر، از طرف آنان و مطابق با قانون تأسيس ميگردد و در محدوده فعاليت خود استقلال سازماني دارد. [سعيدنيا، 1383، ص 27] اگر شهر همچون سازماني در نظر گرفته شود، لازم است در رأس آن عنصري براي برنامهريزي آينده و اداره امور کنوني قرار گيرد. اين عنصر را ميتوان مديريت شهر ناميد.
[1] مركز ايالت ماساچوست- واقع در شمال ايالات متحده امريکا ( http://www.cityofboston.gov)
[2] Request For Proposal
[3] Urban Governance
[4] Urban Government
[5] United Nation (UN)
[6] Governing Body
[7] Tony Byrne
[8] John J. Clarke
[9] Territory
[10] Separate legal identity
[11] Local Government
منابع
- بارو، پي. اي (1384)؛ سيستم اطلاعات جغرافيايي، ترجمه حسن طاهرکيا، تهران: سمت
- بست، جان (1371)؛ روشهاي تحقيق در علوم رفتاري، ترجمه حسن پاشاشريفي و نرگس طالقاني، تهران: انتشارات رشد
- پژوهشکده الکترونيک دانشگاه علم و صنعت ايران (1381)؛ سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد، با محوريت شهرداري مشهد
- جلالي، علي اکبر (1384)؛ اجلاس جهاني جامعه اطلاعاتي، تهران: مرکز تحقيقات مخابرات
- جلالي، علي اکبر (1383)؛ شهر الکترونيک، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ايران
- خاکي، غلامرضا (1378)؛ راهنماي رسالهنويسي براي دانشجويان کارشناسي ارشد و دکتري، تهران: انتشارات درايت
- رناي شورت، جان؛ هيون کيم، يونک (1384)؛ جهاني شدن و شهر، ترجمه پانتهآ لطفي کاظمي، تهران: شرکت پردازش و برنامهريزي شهر
- سازمان امور اداري و استخدامي کشور، دفتر تشکيلات و روشهاي اداري (1370)؛ مجموعه اهداف، وظايف و نمودار تشکيلاتي وزارتخانهها و سازمانهاي دولتي، تهران
- سازمان مديريت و برنامهريزي استان همدان (1384)؛ طرح جامع فناوري اطلاعات و ارتباطات استان همدان
- سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازي، الهه (1383)؛ روشهاي تحقيق در علوم رفتاري، تهران: انتشارات آگاه
- سازمان مديريت و برنامهريزي استان همدان (1384)؛ طرح جامع فناوري اطلاعات و ارتباطات استان همدان
- سيدحسيني، سيدحسين (1380)؛ سيستمهاي حمل و نقل هوشمند، تهران: دانشکده مهندسي صنايع دانشگاه علم و صنعت، جزوه درسي چاپ انتشارات دانشگاه
- سعيدنيا، احمد (1383)؛ کتاب سبز راهنماي شهرداريها- مديريت شهري– جلد 11، تهران: انتشارات سازمان شهرداريها و دهياريهاي کشور
- شکيبامقدم، محمد (1384)؛ مديريت سازمانهاي محلي و شهرداريها، تهران: انتشارات مير
- طاهري، ابوالقاسم (1374)؛ روش تحقيق و مأخذشناسي، تهران: انتشارات دانشگاه پيام نور
- طاهري، ابوالقاسم (1377)؛ اداره امور شهرداريها، تهران: نشر قومس
- کاظميان، غلامرضا؛ سعيدي رضوان، نويد (1373)؛ امکانسنجي واگذاري وظايف جديد به شهرداريها، جلد سوم: بررسي و تحليل وظايف شهرداريها در وضع موجود، تهران: سازمان شهرداريهاي کشور
- مقيمي، سيد محمد (1382)؛ اداره امور حکومتهاي محلي، مديريت شوراها و شهرداريها، تهران: سمت
- نادري، عزت الله؛ سيف نراقي، مريم. روشهاي تحقيق و چگونگي ارزشيابي آن در علوم انساني، انتشارات دفتر تحقيقات بدر، تهران، 1375
- وبستر، فرانك (1383)؛ نظريههاي جامعه اطلاعاتي، ترجمه اسماعيل قديمي، تهران، موسسه قصيدهسرا
- هاشمي، فضل الله (1369)؛ حقوق شهري و قوانين شهرسازي، ترجمه مرکز مطالعات و تحقيقات شهرسازي و معماري، تهران
- Albadvi, A (2004); Iran gateway, case of E-Government, GG perspective, from vision into action, UNDP e-gov, workshop
- org (2005); E-Readiness Tools Comparison
- Barney Jay & Griffin Ricky (1992); The management of organization: Strategy & Structure & Behavior, Boston, Houghton Mifflin Company
- Couclelis, Helen (2201); The social construction of the digital city. University of California press, USA
- Cohen, Steven (2201); William Eimicke, The use of internet in government service delivery, Colombia University
- Cohen, Galit, Greenhuizen, Marina, Nijkamp, Pete (2001); Bytes of Urban Amsterdam Planning: A Dutch Perspective, Free University Amsterdam Holland
- Deakins, Eric; Dillon, Stuart M (2002); E-government in New Zealand: the local authority perspective, International Journal of Public Sector Management, Vol. 15 No. 5, 375-389
- Economist newspaper, The 2006 e-readiness rankings, A white paper from the Economist Intelligence Unit
- Economist newspaper, The 2007 e-readiness rankings, A white paper from the Economist Intelligence Unit
- Economist newspaper, The 2008 e-readiness rankings, A white paper from the Economist Intelligence Unit
- Edmiston Kelly, D (2003); State And Local e-Governance Prospects and Challenges, Georgia State university – ARPA/ American Review of public Administration ( ARPA ) VOL 33 NO . 1
- Efraim Turban, Information Technology for Management: Transforming Organizations in the Digital Economy, Fifth Edition, John Wiley & Sons, Inc.
- Efraim Turban and Jay E. Aronson (2201); Decision Support Systems and Intelligent Systems, 6th edition, Prentice Hall
- Fang, Zhiyuan. Ph.D (2002); E-government in digital era, concept, practice and development, School of Public Administration, National Institute of Development Administration [NIDA), Thailand, International Journal of the Computer, The Internet and Management, Vol 10, No 2, p 1-22
- Ghasem Zadeh, Fereidoun & Safari, Hossein (2002); Transition to E – Governmene , Aplan for Iran, Management knowledge (faculty of management, university of Tehran), vol 14, no.55
- International Telecommunication Union (ITU) (2001); The e-city: Singapore internet City
- International city/county management association (ICMA) (2000) The Municipal Year Book: Washington, DC: ICM
- International Development Ireland Ltd (IDI) (2005); Strategic Development Plan for an ICT Cluster at Kish Island, Final Report, Islamic Republic of Iran
- Kenneth J. Davey (1993); UNDP/UNCHS/World Bank, Urban Management Program, Urban Management and Municipal Finance, 11, Elements of urban management, World Bank, Washington, D.C.
- Miller, Philip Charles (2003); Enterprise Architecture Implementation in a State Government, University of Phoenix
- National Center for Public Performance, Digital Governance in Municipalities Worldwide 2007 (2008); A Longitudinal Assessment of Municipal Websites Throughout the World
- Odendaal, N (2003); Information and communication technology and local governance: understanding the difference between cities in developed and emerging economies. Computers, Environment and Urban Systems, No 27, P 585-607
- Saxena, K.B.C. (2005); Towards excellence in e-governance, International Journal of Public Sector Management, Vol. 18 No. 6, pp. 498-513
- Shackleton, Peter. Fisher, Julie & Dawson, Linda. (2006); E-government services in the local government context: an Australian case study, Business Process Management Journal, Vol. 12 No. 1, pp. 88-100
- United State Department of Transportation (US DOT), its.dot.gov/its_overview.htm, visited at 2007-12-23
- United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Division for Public Administration and Development Management (2008 ); UN E-Government Survey 2008, from E-government to Connected Governance, New York
- UN-HABITAT (United Nation Human Settlements Program) and Transparency International (2004); Tools to support Transparency in Local Governance, Urban Governance Toolkit Series, Nairobi, Kenya
- UN/ASPA Study: 5 Stages of Development, http://www.unpan.org/e-government/stages.htm, visited at 2006-10-2
- WSIS, Declaration of Principles, Building the Information Society: a global challenge in the new millennium. 1s2 December 2003, http://www.itu.int/wsis/docs/geneva/official/dop.html
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.