در انتظار تصویر محصول

اثرات پياده ‏سازي شهر الکترونيک بر مديريت شهري

19,900تومان

توضیحات

دانشگاه علامه طباطبايي

دانشکده  مديريت  و حسابداري

پايان نامه براي دريافت درجه کارشناسي ارشد

رشته مديريت شهري

اثرات پياده ‏سازي شهر الکترونيک بر مديريت شهري

با تأکيد بر وظايف برنامه‏ ريزي و سازماندهي شهرداري در شهر همدان

179 صفحه

چکيده

اين تحقيق به منظور تعيين و بررسي وضعيت شهر الکترونيک در همدان و يافتن راهکارهاي اجرايي شدن آن و تعيين اثرات پياده‌سازي شهر الکترونيک بر مديريت شهر انجام گرفته است. به همين منظور، وضعيت شهر الکترونيک همدان از چهار منظر زيرساخت تکنولوژيک، زيرساخت فرهنگي و اجتماعي، بودجه و منابع مالي و نهايتاً زيرساخت نيروي انساني متخصص مورد بررسي قرار گرفته است. در حوزه زيرساخت فرهنگي و اجتماعي اقدام به طراحي پرسشنامه و توزيع آن بين شهروندان همداني شده و در سه حوزه ديگر از آمارهاي موجود استفاده گرديده است. در اين تحقيق از روش نمونه‌گيري خوشه‌اي تصادفي استفاده شده و حجم نمونه آماري 250 نفر بوده است. پس از شناخت وضع موجود، راهکارهاي تحقق شهر الکترونيک بررسي شده و اثرات پياده‌سازي شهر الکترونيک بر مديريت شهري بيان شده است. نهايتاً پس از بررسي‌هاي انجام گرفته مشخص گرديد، در حوزه زيرساخت فرهنگي و نيروي انساني، وضعيت نسبتاً خوبي در مقايسه با کشورهاي پيشرو در زمينه فناوري اطلاعات و ارتباطات وجود دارد اما در حوزه زيرساخت و همچنين از نظر ميزان بودجه تخصيصي براي فناوري اطلاعات و ارتباطات، تفاوت فاحشي با کشورهاي پيشرو وجود دارد.

واژگان کليدي:  شهر الکترونيک، دولت الکترونيک، آمادگي الکترونيک، زيرساخت فرهنگي، زيرساخت تکتولوزيک، مديريت شهري

فهرست مطالب

فصل اول: کليات تحقيق.. 6

بيان مسأله. 7

پيشينه تحقيق.. 9

اهميت و ضرورت انجام تحقيق.. 11

سؤالات تحقيق.. 12

اهداف تحقيق.. 12

تعريف مفاهيم و واژگان اختصاصي طرح. 13

قلمرو موضوعي.. 13

قلمرو مکاني.. 14

روش نمونه‌گيري.. 14

فصل دوم: چارچوب نظري و پيشينه تحقيق.. 15

2-1- مقدمه. 16

2-2- مديريت شهري.. 16

2-2-1- مفهوم مديريت شهري.. 17

2-2-2- وظايف مديريت شهري.. 21

2-3- ساختار مديريت شهري در ايران. 23

2-3-1- سطح کلان مديريت شهري در ايران. 24

2-3-2- سطح منطقه‏اي مديريت شهري.. 26

2-3-3- سطح محلي مديريت شهري.. 26

2-4- جامعه اطلاعاتي.. 28

2-5- دولت الکترونيک… 30

2-5-1- تعريف دولت الکترونيک… 30

2-5-2- سازمان الکترونيکي و  دولت الکترونيکي.. 32

2-5-3- اهداف دولت الکترونيک… 33

2-5-4- ارکان دولت الکترونيک… 35

2-5-6- کسب و کار الکترونيک… 39

2-6- شهر الکترونيک… 41

2-6-1- مفهوم شهر الکترونيک… 41

2-6-2- زندگي الکترونيک… 43

2-6-3- شهروند الکترونيک… 43

2-6-4- شهرداري الكترونيكي.. 45

2-6-5- مدل تعاملي شهر، شهروند، دولت و شهرداري الکترونيک… 45

2-7- شاخصهاي ارزيابي شهر الکترونيک (آمادگي الکترونيکي) 45

2-8- زيرساخت الكترونيك… 54

2-9- شهر الکترونيک در خدمت مديريت شهري.. 56

2-9-1-  سرويس رديابي با GPS. 61

2-9-2- سيستم اطلاعات جغرافيايي.. 62

2-9-3- سيستم حمل و نقل هوشمند. 64

2-9-4- سيستم‏هاي پرداخت الکترونيکي.. 65

2-10- وضعيت ايران در مقايسه با شاخص‏هاي بين‏المللي.. 66

2-11- بررسي برترين شهرهاي الکترونيک دنيا 69

2-12- شهرهاي الکترونيک در ايران. 72

2-13- وضعيت شهر الکترونيک در شهر همدان. 75

2-14- نتيجه‌گيري و تحليل.. 78

2-14-1- تحليل وضعيت مديريت شهري.. 79

2-14-2- تحليل وضعيت شهر الکترونيک… 80

2-15- مدل تحليل: تعامل بين کنشگران اصلي مديريت شهر در شهر الکترونيک… 81

فصل سوم: روش‌شناسي پژوهش… 84

3-1- مقدمه. 85

3-2- روش تحقيق.. 86

3-3- منابع گردآوري داده‌ها 87

3-4- روايي و پايايي پرسشنامه. 89

3-5- جامعه آماري.. 90

3-6- روش نمونه‏گيري.. 91

3-7- تعيين حجم نمونه. 92

3-8- روش تجزيه و تحليل داده‌ها‌ 92

فصل چهارم: يافته‏هاي تحقيق.. 94

4-1- مقدمه. 95

4-2- سوال فرعي اول. 96

5-2-1- توصيف مشاهدات.. 96

4-2-2- تحليل بخش اول پرسشنامه. 98

4-2-3- تحليل بخش دوم پرسشنامه. 102

4-4- سؤال فرعي دوم. 104

4-5- سؤال فرعي سوم. 107

4-6- سؤال فرعي چهارم. 113

4-7- سؤال فرعي پنجم. 115

4-8- سؤال اصلي.. 115

فصل پنجم: نتيجه‏گيري و پيشنهاد. 120

5-1- نتايج تحقيق.. 121

5-2- پيشنهادات.. 123

5-3- پيشنهاد به محققان آينده 125

منابع. 126

پيوست‌ها 130

پيوست يک: بيانيه اصول اجلاس اول جامعه اطلاعاتي.. 130

پيوست دو: طرح کاري اجلاس اول جامعه اطلاعاتي.. 145

پيوست سوم: پرسشنامه. 170

پيوست چهارم: راهنماي مدل CID براي محاسبه آمادگي الکترونيکي.. 174

فهرست اشکال

فهرست جداول

 فصل اول: کليات تحقيق

‏

بيان مسأله

اطلاعات و اطلاع‌رساني، مهمترين ابزار استراتژيك براي مديريت و اداره صحيح همه واحدهاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي محسوب مي‌گردد. در اين راستا شهرها با توجه به عمق وظايف و پيچيدگي روابط اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و سياسي عصر تعاملي حاضر، از اهميتي دو چندان برخوردارند.  به دليل اهميت اطلاعات در فرايند تصميم‌گيري، فناوري اطلاعات در جهان با سرعت چشمگيري در حال توسعه است و تمامي فعاليت‏هاي روزمره بشر را تحت تأثير قرار داده است. در حوزه شهري، شهرها و شهرداريهاي الكترونيكي يكي پس از ديگري در حال ظهور هستند و در آينده‌اي ‌ نزديك ارايه خدمات شهري را كاملاْ دگرگون مي‌كنند. شهرها و دولت‏هاي الکترونيک دستاوردهاي بشر عصر حاضر، حاصل انقلاب فناوري اطلاعات و ارتباطات هستند. شهرها و دولت‏هاي الکترونيک که در کشور ما به عنوان مقوله‏هاي نسبتاً جديدي شناخته مي‏شوند، چندين سال است که در بسياري از شهرها و کشورهاي دنيا به تحقق پيوسته‏اند. امروزه دانشمندان و متخصصين، روي آوردن به شهرها و دولت‏هاي الکترونيک را گريزناپذير مي‏دانند. شهرهاي ايران نيز در اين ميان مستثني نيستند. با توجه به اين موضوع، مقوله مهم و حياتي، نحوه روي آوردن ما به اين شهرهاست. اگر قدري به عقب برگرديم و تجارب پياده‏سازي شهر الکترونيک در کشور را بررسي کنيم خواهيم يافت که تجارب پيشين، تجارب موفقيت‏آميزي نبوده‏‏اند. شهرهاي الکترونيک کيش و مشهد به عنوان اولين تجارب شهر الکترونيک در کشور، تا کنون به بهره‏برداري و استفاده عملياتي نرسيده‏اند.

در همين راستا سازمان آمار و فناوري اطلاعات شهرداري همدان چندي است که مسئوليت پياده‏سازي شهر الکترونيک در شهر همدان را بر عهده گرفته است. لذا با توجه به مطرح شدن موضوع پياده‏سازي شهر الکترونيک در شهر همدان و با توجه به تجارب ناموفق پيشين در کشور، به نظر مي‏رسد پياده‏سازي موفق اين پروژه در شهر همدان نيازمند تأمل و تعمق بيشتري است. انجام مطالعات امکان‏سنجي پياده‏سازي شهر الکترونيک يکي از فعاليت‏هايي است که تعيين مي‏کند آيا با توجه به شرايط فعلي شهر، امکان تحقق شهر الکترونيک وجود دارد يا نه. در واقع بهتر اينست تا با درس گرفتن از تجارب ناموفق گذشته، مبالغ هنگفتي از سرمايه‏هاي کشور صرف بي‏تجربگي و به آزمون و خطا گرفتن پروژه‏ها نشود. با توجه به همين موضوع در اين پروژه سعي خواهيم کرد تا امکان پياده‏سازي شهر الکترونيک همدان از جنبه‏هاي مختلف بررسي گشته و نهايتاً راهکارهاي عملي براي پياده‏سازي پروژه در شهر همدان ارائه گردد. در اين راه از تجارب شهرهاي الکترونيک موفق در کشورهاي مختلف دنيا نيز کمک گرفته خواهد شد.

پس از بررسي امکان تحقق شهر الکترونيک در شهر همدان، خواهيم کوشيد تا اثرات پياده‏سازي شهر الکترونيک را بر ارائه خدمات مختلف شهري- با تکيه بر خدمات شهرداري- بررسي کنيم. همواره يکي از مشکلات اصلي پيش روي استفاده از فناوري‏هاي نوين ارتباطي و اطلاعاتي-که شهرهاي الکترونيک زاييده آنها هستند- عدم آگاهي مردم و همچنين مديران از فوايد اين فناوري‏هاست. شکي نيست که اگر مزاياي پياده‏سازي شهر الکترونيک به خوبي براي شهروندان تشريح شود و همه شهروندان آشنايي نسبي با اين مقوله پيدا کنند، ديگر اين شهروندان هستند که خواهان تحقق هرچه زودتر شهر الکترونيک خواهند بود. همچنين از طرف ديگر اگر مديران شهري با شهر الکترونيک و محاسن آن آشنا شوند، قطعاً با برنامه‏ريزي به سمت اين مقوله حرکت کرده و در اين راه به مشارکت با يکديگر خواهند پرداخت. در کل مي‏توان گفت در صورت تشريح و تبيين اثرات شهر الکترونيک بر کيفيت ارائه خدمات شهري، کار پياده‏سازي و تحقق شهر الکترونيک تسهيل خواهد شد.

پيشينه تحقيق

در ساليان اخير در ايران فعاليت‌هاي پراكنده و وسيعي در عرصه فناوري اطلاعات توسط دانشگاه‏ها و مراكز گوناگون آموزشي و صنعتي صورت گرفته است. اولين اقدامات سازمان‌يافته و فراگير در اين زمينه،  به ماه‌هاي آغازين سال 1381 معطوف مي‌شود كه طي آن طرح توسعه كاربري فن‌آوري اطلاعات (تكفا) در كشور تدوين و تصويب شد.

در ارديبهشت ماه سال 1380 از سوي دانشگاه علم و صنعت ايران و سازمان منطقه آزاد كيش  همايشي با عنوان “همايش شهرهاي الكترونيكي و اينترنتي جهان” برگزار شد كه اين اقدام سرفصل جديدي در مسير توسعه فناوري اطلاعات در كشور بود. در اين همايش كه با حضور جمعي از متخصصين داخلي و خارجي و برخي از مسئولين كشوري برگزار شد، بسياري از مفاهيم و ابعاد فناوري اطلاعات همچون تجارت الكترونيك، دولت الكترونيك، آموزش الكترونيك، بانكداري الكترونيك، كارت‌هاي اعتباري و اينترنت و كاربردهاي گوناگون آن، براي نخستين بار به صورت جدي در كشور مطرح شد. اين همايش از نظر اطلاع‏رساني و آگاه‏سازي عمومي در مورد فناوري اطلاعات نقش بسيار موثري را برعهده داشت. همايش جهاني شهرهاي الكترونيكي و اينترنتي جهان را مي‌توان نخستين اقدام براي راه‌اندازي شهرالكترونيك در ايران به شمار آورد.

با ادامه يافتن برگزاري سمينارها و همايش‌هاي مشابه در سطح كشور، ضرورت سازماندهي و سياست‌گذاري فناوري اطلاعات در دراز مدت مشخص شد و  موجب تدوين و تصويب طرح تكفا گرديد. اين طرح كه با هدف هم‏جهت نمودن فعاليت‌هاي اجرايي در كشور در زمينه فناوري اطلاعات تدوين شده است، در تاريخ 9 تير ماه سال 1381 به تصويب هيأت وزيران رسيد و جهت اجرا به سازمان‌هاي ذيربط از جمله شوراي عالي اطلاع رساني ابلاغ گرديد. ]تکفا، 1381[

در تاريخ 15 تيرماه سال 1381 شوراي عالي اداري كشور به پيشنهاد سازمان مديريت و برنامه‌ريزي، طرح تحقق دولت الكترونيك را تصويب نمود. اين طرح كه اتوماسيون الزامي فعاليت‌هاي عمومي و اختصاصي دستگاه‌هاي دولتي را در برداشت براي اجرا به تمامي سازمان‌هاي دولتي ذيربط ارجاع گرديد. ]طرح تحقق دولت الکترونيکي، 1381[

در ماه‌هاي پاياني سال 1381 خلاصه طرحي تحت عنوان “سند راهبري توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات ملي” از سوي وزارت پست و تلگراف و تلفن منتشر گرديد كه در آن، چشم‌انداز، راهبردها، سياست‌ها و برنامه‌هاي اجرايي توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات ملي تبيين شده است. ]سند راهبري توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات ملي، 1381[

به دنبال برگزاري همايشها و سمينارهاي مرتبط در اين زمينه, موضوع شهرهاي الکترونيک به مرور جاي خود را باز کرد به طوري که در سال 1382, سند راهبردي شهر الکترونيک مشهد با محوريت شهرداري مشهد, توسط پژوهشکده الکترونيک دانشگاه علم و صنعت ايران تدوين گرديد. اين روند تا به امروز ادامه يافته به طوري که امروز دامنه شهر الکترونيک به شهرهاي بم, رامسر و کرمان نيز کشيده شده است. ] سند راهبردي شهر الکترونيک مشهد، 1382[

 در مقابل تجاربي که در داخل کشور در زمينه شهر الکترونيک وجود دارد، مي‏توان تجارب موفق فراواني را در شهرهاي ساير کشورهاي دنيا مشاهده نمود. در اين ميان سابقه شهر الکترونيک بوستون به اختصار بررسي مي‏گردد. وب سايت شهر “بوستون[1]” ماموريت آشكار “انتقال محتواي خوب به شهروندان” را عهده دار مي‌‌باشد و در اين زمينه نيز تا حد زيادي موفق بوده است. شهروندان شهر “بوستون” مي‌توانند به دامنه وسيعي از اطلاعات از رويه‌هاي كاري و مرور گزارشات بازرسي از رستوران‌ها گرفته تا اطلاعات گردشگري و وظايف شهروندان در قبال شهر دسترسي داشته باشند.

اولين صفحه سايت اين شهر كاربران مختلف را به قسمت‌هاي مختلف سايت برمبناي اينكه از شهروندان شهر هستند, تاجرند يا توريست، هدايت مي‌كند. هر نوع كاربر مي‌تواند به دامنه وسيعي از اطلاعات مرتبط با نيازهايش دسترسي پيدا كند. براي مثال گردشگران مي‌توانند راجع به اطلاعات تاريخي شهر, محل و ساعات كاري مكان‌هاي توريستي اطلاعات بدست آورند و حتي بهترين مكان‌ها را براي فيلم‌برداري پيدا كنند. يكي از محبوب‌ترين گزينه‏هاي در دسترس شهروندان “دادگاه غذايي شهردار” مي‌باشد, كه حاوي گزارشات و بازرسي‌هاي اخير از تمام رستوران‌ها در سطح “بوستون”, همچنين توضيحاتي راجع به تخلفات آنها و امتياز نهايي تعلق گرفته به هريك مي‌باشد. همچنين در اين سايت صفحه‌هاي وبي وجود دارد كه شهروندان مي‌توانند در آنها الزامات شهري خود مثل پرداخت قبوض, ماليات‌ها, جريمه وسايل نقليه و غيره را انجام دهند. براي مثال جرائم وسايل نقليه موتوري از طريق سيستم كارت اعتباري وجود دارد، كاري كه قبلا مي‌بايست از طريق پست يا توسط خود شخص انجام مي‌شد.

همچنين براي تجار هم دامنه وسيعي از خدمات وجود دارد. كاربران اين بخش مي‌توانند به فرم‌هاي مزايده و مناقصه و ساير فرم‏هاي تجاري دسترسي داشته و معاملات خود را انجام دهند. در اين سايت فرمهاي مختلف و متعددي موجود است كه حجم وسيعي از بوروكراسي‌هاي لازم براي انجام معاملات توسط اين فرم‌ها برطرف مي‌گردد. انجام معاملات بصورت روي خط به تجار امكان جستجوي اعلاميه‌هاي فروش و يا اعلام قيمت فروش را در قراردادهاي شهري از طريق فرايند [2]RFP روي خط، فراهم مي‌آورد.

 

اهميت و ضرورت انجام تحقيق

ناکامي در زمينه پياده‏سازي يک پروژه شهر الکترونيک, اثر بدي بر افکار عمومي گذاشته و پياده‏سازي پروژ‏هاي بعدي در اين زمينه را با دشواري و مشکلات عديده روبرو خواهد کرد. همانطور که ذکر شد در زمينه توسعه شهرهاي الکترونيک در ايران تجارب ناموفقي وجود دارد. شايد بتوان دلايل اصلي ناکامي اين طرح‏ها را در عدم مطالعه پيش‏زمينه و امکان‏سنجي و همچنين عدم آشنايي شهروندان و مديران شهري دانست. به منظور پياده‏سازي موفق يک پروژه شهر الکترونيک در درجه اول نيازمند آن هستيم تا فاز مطالعات امکان‏سنجي را به خوبي به پايان رسانيم و سپس با اطلاع‏رساني مناسب، اثرات تحقق شهر الکترونيک را براي شهروندان و مديران آشکار سازيم تا کار پياده‏سازي پروژه تسهيل گردد.

شهر همدان با برخورداري از موقعيت ممتاز جغرافيايي و ارتباطي در ناحيه غربي کشور و همچنين با در اختيار داشتن مراکز تاريخي و فرهنگي و طبيعي به عنوان يکي از 6 شهر تاريخي و يکي از قطب‏هاي گردشگري در کشور مي‏بايست هرچه زودتر فناوري اطلاعات را براي توسعه خود به خدمت گرفته و از اين رهاورد جايگاه خود را در شهرهاي کشور ارتقاء دهد. توسعه شهر الکترونيک همدان يکي از بهترين روشها براي دستيابي به اين منظور است. با توجه به اين موضوع “بررسي اثرات پياده‏سازي شهر الکترونيک بر مديريت شهري با محوريت خدمات شهرداري- مطالعه موردي شهر همدان” پيشنهاد شده است.

 

سؤالات تحقيق

سوال اصلي:

اثرات پياده‏سازي شهر الکترونيک بر مديريت شهري- با تأکيد بر وظايف برنامه‏ريژي و سازماندهي شهرداري- در شهر همدان چيست؟

سوالات فرعي:

          آيا زيرساختهاي تکنولوژيکي لازم براي پياده‏سازي شهر الکترونيک در همدان وجود دارد؟

آيا فرهنگ استفاده از شهر الکترونيک در بين شهروندان همداني وجود دارد؟

آيا توان مديريتي و کارشناسي لازم براي پياده‏سازي و مديريت شهر الکترونيک همدان وجود دارد؟

آيا منابع مالي و بودجه لازم براي پياده‏سازي شهر الکترونيک همدان وجود دارد؟

شرايط تحقق شهر الکترونيک همدان چيست؟

اهداف تحقيق

  • مطالعه و بررسي وضعيت شهر همدان به منظور آمادگي پياده‏سازي شهر الکترونيک
  • مطالعه و بررسي اثرات پياده‏سازي شهر الکترونيک بر کيفيت خدمات شهري- با تأکيد بر وظايف برنامه‏ريزي و سازماندهي در شهر همدان

 

تعريف مفاهيم و واژگان اختصاصي طرح

شهر الکترونيک: ارائه دستر‌سي الكترونيكي شهروندان به شهرداري و  اماكن مختلف شهري به صورت شبانه روزي و هفت روز هفته، به شيوه‌اي با ثبات، قابل اطمينان، امن و محرمانه

دولت الکترونيک: ارائه خدمات دولتي به مردم و سازمانها به صورت شبانه روزي با استفاده از فناوري اطلاعات

شهروند الکترونيک: فردي كه با فناوري اطلاعات آشنايي داشته باشد و بتواند از خدمات الكترونيك يك شهر الكترونيك استفاده كند.

شهرداري الکترونيک: سازماني است كه با بهره‌گيري از فناوري اطلاعات، خدمات خود را در حوزه وظايف شهرداري بصورت سريع‌‌، قابل دسترسي و امن به شهروندان ارائه مي‌كند.

قلمرو موضوعي

اين تحقيق به لحاظ روش توصيفي و به لحاظ هدف کاربردي است.

روش‌هاي گردآوري اطلاعات عبارتند از:

  • مطالعات كتابخانه‏اي و اسنادي از جمله مطالعه كتب و نشريات داخلي وخارجي به منظور آشنايي با ادبيات تحقيق
  • طراحي و توزيع پرسشنامه بين شهروندان همداني
  • استفاده از آمار و اطلاعات داخلي و بين‌المللي

در اين تحقيق شهر همدان به عنوان مطالعه موردي مورد بررسي قرار مي‏گيرد.

قلمرو مکاني

جامعه آماري اين پژوهش، شهروندان، سازمانها و دستگاه‏هاي ذيربط در زمينه شهر الکترونيک, در شهر همدان مي‏باشند.

روش نمونه‌گيري

در اين تحقيق از روش نمونه‌گيري خوشه‌اي استفاده شده است، بدين ترتيب که شهر همدان به ده منطقه (محله) اصلي تقسيم شده و پرسشنامه به صورت تصادفي در ميان شهروندان هر منطقه توزيع شده است.

 فصل دوم: چارچوب نظري و پيشينه تحقيق

2-1- مقدمه

توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در جهان با سرعت ادامه دارد و شعاع تأثير‌گذاري آن هر روز گسترش مي‌يابد به نحوي كه جهانيان را مجبور به پذيرش تغييرات بنيادي در اصول آن نموده است. رشد روزافزون و توسعه شتابان فناوري‏هاي اطلاعاتي و ارتباطاتي در عصر حاضر فرصت‏ها و تهديدهاي جديدي را پيش روي ملت‏ها و دولت‏ها قرار داده است. در اين ميان شهرها نيز از مزاياي فناوري‏هاي اطلاعاتي و ارتباطي بي‏بهره نمانده‏اند و خود را براي پذيرفتن و استفاده بهينه از فناوري‏هاي نوين آماده کرده‏اند.

در اين بخش سعي مي‏شود تا ابتدا با بررسي مفاهيم دولت و شهر الکترونيک، آشنايي بيشتري با کاربرد فناوري‏هاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي در دولت‏ها و شهرها پيدا کنيم و سپس شرايط و وضعيت شهر و دولت الکترونيکي در ايران و شهرهاي آن را بررسي نماييم.  به بررسي مفاهيم مديريت و خدمات شهري بپردازيم و در نهايت با ايجاد مدل تحليلي تحقيق، به بررسي اثرات شهر الکترونيک بر مديريت شهري بپردازيم.

2-2- مديريت شهري

متناسب با رشد و توسعه شهرها در كشورهاي مختلف جهان، مديريت شهري نيز به مرور تكامل يافته است بطوريكه امروز شاهد ظهور سبك‌هاي نوين و خلاقانه فراواني در اين حوزه هستيم. روند تغييرات جهاني و منطقه‌اي چنان پرشتاب گشته كه امروز بحث‌هاي فراواني در ميان متخصصان، صاحبنظران و انديشمندان جهان در زمينه شهرهاي آينده (در حيطه علم آينده‌پژوهي) نيز مطرح است. اين مطالعات حاكي از دغدغه‌هاي جدي مديران ملي و شهري براي برنامه‌ريزي پيش‌دستانه در مواجهه با مسايل آينده است بطوريكه بتوانند شاهد توسعه پايدار كيفيت زندگي شهري مردم باشند. به منظور آشنايي بيشتر با مقوله مديريت شهري، ناگزير از بررسي برخي مفاهيم اصلي در اين زمينه هستيم.

2-2-1- مفهوم مديريت شهري

وقتي بحث از مديريت شهر به ميان مي‏آيد با مجموعه‏اي از واژگان و عبارت و اصطلاحات مختلف روبرو مي‏شويم که برخي از آنها داراي مفاهيم يکساني هستند و برخي به جاي يکديگر به کار گرفته مي‏شوند. همچنين در زبان فارسي بسياري از اين کلمات و اصطلاحات، لاتين، يک معادل فارسي دارند. نمونه‏هايي از اين واژگان عبارتند از:

Urban Administration             City Governance                    Municipal Government

City Management                  Urban Government                 Urban Governance

اگرچه در کشور ما تمام و يا برخي از مفاهيم فوق به اشتباه به جاي يکديگر به کار گرفته مي‏شوند، اما بايد به خاطر داشت که مفاهيم فوق داراي يک معنا نيستند. با توجه به تعدد عبارات و واژگان مرتبط، برخي از آنها را به صورت مجزا مورد بررسي قرار مي‏دهيم.

حکومت شهري: حکمروايي شهري و حکومت شهري دو مورد از عباراتي هستند که به اشتباه به جاي يکديگر مورد استفاده قرار مي‏گيرند. حکمروايي شهري[3] مفهومي گسترده‏تر از حکومت شهري[4] دارد. حکمروايي عموماً حالتي را توصيف مي‏کند که در آن دولت، جامعه مدني و بخش خصوصي در اداره امور درگير مي‏شوند. اين موضوع به اين معني است که اداره امور شهر فقط محدود به دولت (دولت محلي) نبوده و تمامي ذينفعان از جمله دولت‏هاي ملي و منطقه‏اي (ايالتي و ولايتي)، بخش خصوصي، سازمان‏هاي عيردولتي، سازمان‏هاي اجتماعي، رسانه‏هاي جمعي، انجمن‏هاي تخصصي و ساير اعضاي جامعه مدني در آن سهيم هستند. از طرف ديگر مفهوم حکمروايي شهري بيشتر بر نهادها و فرآيندها تأکيد مي‏کند و اين به مفهوم درگير کردن تمامي ذينفعان در فرآيند تصميم‏سازي در زمينه‏هاي مختلف امور شهري است. [UN-HABITAT, 2004, Page 7-8]

 

حکومت محلي: بنابر تعريف ارائه شده توسط سازمان ملل متحد[5]، واژه حکومت محلي به تقسيم‏بندي سياسي يک کشور و يا يک ايالت (در سيستم فدرال) اشاره دارد که به وسيله قانون ايجاد شده و کنترل اساسي امور محلي همچون قدرت وضع ماليات را در دست دارد و هيأت اداره کننده حکومتي[6] چنين موجوديتي به صورت محلي انتخاب مي‏گردد. [مقيمي، 1382، ص 39]

در تعريف مذکور بر چند نکته کليدي توجه شده است: اولاً حکومت محلي بايستي به وسيله قانون ايجاد شده باشد. ثانياً بر امور محلي کنترل اساسي داشته باشد و ثالثاً هيأت اداره کننده منتخب مردم محل باشد.

بر اساس تعريف توني بايرن[7] حکومت محلي شامل مديريت امور عمومي هر محله بوسيله يک هيأت اجرايي از نمايندگان مردم محل است. چنين موجوديتي اگرچه در بسياري از موارد تابع حکومت مرکزي است ولي از قدرت تصميم‏گيري قابل ملاحظه‏اي برخوردار است. [Barney & Griffin, 1983, Page 1]

بر اساس تعريف جان کلارک[8]– که از صاحبنظران انگليسي در زمينه حکومت محلي است- حکومت محلي عبارت است از قسمتي از حکومت يک کشور يا ايالت که عمدتاً با موضوعاتي که مربوط به اداره امور اهالي يک محل است، به علاوه موضوعاتي که پارلمان براي آن تعيين مي‏کند سر و کار دارد و مطلوب آن است که بوسيله افراد محلي تحت انقياد حکومت مرکزي اداره شود. [مقيمي، 1382، ص 41]

بنابر تعريف ديگري، حکومت محلي در شکل توسعه يافته، سازماني است عمومي که در قسمتي از خاک يک کشورکه داراي قدرت عاليه سياسي يا شبيه آن مي‏باشد به موجب قوانين عمومي يا خصوصي تشکيل مي‏شود تا خدمات لازم را در آن محدوده خاص براي مردم ارائه دهد. ويژگي‏هاي حکومت‏هاي محلي آن است که داراي حاکميت يا قدرت عالي سياسي به معناي واقعي نمي‏باشند.. بعلاوه عبارت سازمان عمومي از آن جهت براي حکومت‏هاي محلي به کار مي‏رود که آنها را اولاً از سازمان‏هاي بخش خصوصي جدا کند و ثانياً آنها از سازمان‏هاي شبه عمومي يعني سازمان‏هاي خصوصي که برخي خدمات عمومي را بر عهده دارند کاملاً متمايز شوند. [شکيبامقدم، 1384، ص 153]

بنا بر تعريف، حکومت‏هاي محلي از عناصر زير تشکيل شده‏اند: [مقيمي، 1382، ص 41]

  • قلمرو[9]
  • جمعيت
  • سازمان دائمي
  • هويت قانوني مجزا[10]
  • مستقل از ساير حکومت‏هاي محلي
  • وطايف و قدرت حکومتي
  • قدرت جذب درآمد

با توجه به مباحث مطرح شده مي‏توان گفت که حکومت‏هاي محلي داراي ويژگي‏هاي زير هستند: [مقيمي، 1382، ص 48- 50]

  • حکومت محلي انتخابي است.
  • حکومت محلي سازماني چند هدفه است.
  • حکومت محلي در مقياس محلي فعاليت مي‏کند.
  • حکومت محلي داراي ساختار تعريف شده است.
  • حکومت محلي تحت سيطره اقتدار ملي است.
  • حکومت‏هاي محلي داراي ويژگي خودگرداني هستند.
  • حکومت محلي داراي سيستم نرخ‏گذاري مالياتي است.

مديريت شهري: از مديريت شهري تعاريف مختلفي ارائه شده است. بايد به ياد داشت که تعريف مديريت شهري با توجه به نوع حکومت‏هاي مختلف، تعاريف مختلفي دارد. در بسياري از کشورهاي جهان مديريت شهري به عنوان زيرمجموعه‏اي از جکومت محلي[11] تعريف شده و به آن شهرداري گفته شده است. روشن است که مشخصات و ساختار شهرداري (مديريت شهري) از کشوري به کشور ديگر تفاوت دارد و هر جامعه‏اي با توجه به ساختار اقتصادي، اجتماعي و سياسي خود تعريف يا تلقي خاصي از مديريت شهري دارد. بر خلاف کشورما، در بسياري کشورها، شهرداري‏ها در واقع نوعي حکومت محلي به شمار مي‏روند.

بنابر تعريف ارائه شده در “کتاب سبز راهنماي شهرداري‏ها در ايران”، مديريت شهري عبارت است از اداره سازماني غيردولتي که براي برآورده کردن نيازهاي مشترک شهروندان در سطح شهر، از طرف آنان و مطابق با قانون تأسيس مي‏گردد و در محدوده فعاليت خود استقلال سازماني دارد. [سعيدنيا، 1383، ص 27] اگر شهر همچون سازماني در نظر گرفته شود، لازم است در رأس آن عنصري براي برنامه‏ريزي آينده و اداره امور کنوني قرار گيرد. اين عنصر را مي‏توان مديريت شهر ناميد.

[1] مركز ايالت ماساچوست- واقع در شمال ايالات متحده امريکا ( http://www.cityofboston.gov)

[2] Request For Proposal

[3] Urban Governance

[4] Urban Government

[5] United Nation (UN)

[6] Governing Body

[7] Tony Byrne

[8] John J. Clarke

[9] Territory

[10] Separate legal identity

[11] Local Government

منابع

  • بارو، پي. اي (1384)؛ سيستم اطلاعات جغرافيايي، ترجمه حسن طاهرکيا، تهران: سمت
  • بست، جان (1371)؛ روش‏هاي تحقيق در علوم رفتاري، ترجمه حسن پاشاشريفي و نرگس طالقاني، تهران: انتشارات رشد
  • پژوهشکده الکترونيک دانشگاه علم و صنعت ايران (1381)؛ سند راهبردي شهر الكترونيك مشهد، با محوريت شهرداري مشهد
  • جلالي، علي اکبر (1384)؛ اجلاس جهاني جامعه اطلاعاتي، تهران: مرکز تحقيقات مخابرات
  • جلالي، علي اکبر (1383)؛ شهر الکترونيک، تهران: انتشارات دانشگاه علم و صنعت ايران
  • خاکي، غلامرضا (1378)؛ راهنماي رساله‏نويسي براي دانشجويان کارشناسي ارشد و دکتري، تهران: انتشارات درايت
  • رناي شورت، جان؛ هيون کيم، يونک (1384)؛ جهاني شدن و شهر، ترجمه پانته‌آ لطفي کاظمي، تهران: شرکت پردازش و برنامه‏ريزي شهر
  • سازمان امور اداري و استخدامي کشور، دفتر تشکيلات و روش‏هاي اداري (1370)؛ مجموعه اهداف، وظايف و نمودار تشکيلاتي وزارتخانه‏ها و سازمان‏هاي دولتي، تهران
  • سازمان مديريت و برنامه‏ريزي استان همدان (1384)؛ طرح جامع فناوري اطلاعات و ارتباطات استان همدان
  • سرمد، زهره؛ بازرگان، عباس؛ حجازي، الهه (1383)؛ روش‌هاي تحقيق در علوم رفتاري، تهران: انتشارات آگاه
  • سازمان مديريت و برنامه‏ريزي استان همدان (1384)؛ طرح جامع فناوري اطلاعات و ارتباطات استان همدان
  • سيدحسيني، سيدحسين (1380)؛ سيستمهاي حمل و نقل هوشمند، تهران: دانشکده مهندسي صنايع دانشگاه علم و صنعت، جزوه درسي چاپ انتشارات دانشگاه
  • سعيدنيا، احمد (1383)؛ کتاب سبز راهنماي شهرداري‏ها- مديريت شهري– جلد 11، تهران: انتشارات سازمان شهرداري‏ها و دهياري‏هاي کشور
  • شکيبامقدم، محمد (1384)؛ مديريت سازمان‏هاي محلي و شهرداري‏ها، تهران: انتشارات مير
  • طاهري، ابوالقاسم (1374)؛ روش تحقيق و مأخذشناسي، تهران: انتشارات دانشگاه پيام نور
  • طاهري، ابوالقاسم (1377)؛ اداره امور شهرداري‏ها، تهران: نشر قومس
  • کاظميان، غلامرضا؛ سعيدي رضوان، نويد (1373)؛ امکان‏سنجي واگذاري وظايف جديد به شهرداري‏ها، جلد سوم: بررسي و تحليل وظايف شهرداري‏ها در وضع موجود، تهران: سازمان شهرداري‏هاي کشور
  • مقيمي، سيد محمد (1382)؛ اداره امور حکومتهاي محلي، مديريت شوراها و شهرداري‏ها، تهران: سمت
  • نادري، عزت الله؛ سيف نراقي، مريم. روش‏هاي تحقيق و چگونگي ارزشيابي آن در علوم انساني، انتشارات دفتر تحقيقات بدر، تهران، 1375
  • وبستر، فرانك (1383)؛ نظريه‏هاي جامعه اطلاعاتي، ترجمه اسماعيل قديمي، تهران، موسسه قصيده‏سرا
  • هاشمي، فضل الله (1369)؛ حقوق شهري و قوانين شهرسازي، ترجمه مرکز مطالعات و تحقيقات شهرسازي و معماري، تهران
  • Albadvi, A (2004); Iran gateway, case of E-Government, GG perspective, from vision into action, UNDP e-gov, workshop
  • org (2005); E-Readiness Tools Comparison
  • Barney Jay & Griffin Ricky (1992); The management of organization: Strategy & Structure & Behavior, Boston, Houghton Mifflin Company
  • Couclelis, Helen (2201); The social construction of the digital city. University of California press, USA
  • Cohen, Steven (2201); William Eimicke, The use of internet in government service delivery, Colombia University
  • Cohen, Galit, Greenhuizen, Marina, Nijkamp, Pete (2001); Bytes of Urban Amsterdam Planning: A Dutch Perspective, Free University Amsterdam Holland
  • Deakins, Eric; Dillon, Stuart M (2002); E-government in New Zealand: the local authority perspective, International Journal of Public Sector Management, Vol. 15 No. 5, 375-389
  • Economist newspaper, The 2006 e-readiness rankings, A white paper from the Economist Intelligence Unit
  • Economist newspaper, The 2007 e-readiness rankings, A white paper from the Economist Intelligence Unit
  • Economist newspaper, The 2008 e-readiness rankings, A white paper from the Economist Intelligence Unit
  • Edmiston Kelly, D (2003); State And Local e-Governance Prospects and Challenges, Georgia State university – ARPA/ American Review of public Administration ( ARPA ) VOL 33 NO . 1
  • Efraim Turban, Information Technology for Management: Transforming Organizations in the Digital Economy, Fifth Edition, John Wiley & Sons, Inc.
  • Efraim Turban and Jay E. Aronson (2201); Decision Support Systems and Intelligent Systems, 6th edition, Prentice Hall
  • Fang, Zhiyuan. Ph.D (2002); E-government in digital era, concept, practice and development, School of Public Administration, National Institute of Development Administration [NIDA), Thailand, International Journal of the Computer, The Internet and Management, Vol 10, No 2, p 1-22
  • Ghasem Zadeh, Fereidoun  &  Safari, Hossein (2002); Transition to E – Governmene , Aplan  for  Iran, Management knowledge (faculty of management, university of Tehran),  vol 14, no.55
  • International Telecommunication Union (ITU) (2001); The e-city: Singapore internet City
  • International city/county management association (ICMA) (2000) The Municipal Year Book: Washington, DC: ICM
  • International Development Ireland Ltd (IDI) (2005); Strategic Development Plan for an ICT Cluster at Kish Island, Final Report, Islamic Republic of Iran
  • Kenneth J. Davey (1993); UNDP/UNCHS/World Bank, Urban Management Program, Urban Management and Municipal Finance, 11, Elements of urban management, World Bank, Washington, D.C.
  • Miller, Philip Charles (2003); Enterprise Architecture Implementation in a State Government, University of Phoenix
  • National Center for Public Performance, Digital Governance in Municipalities Worldwide 2007 (2008); A Longitudinal Assessment of Municipal Websites Throughout the World
  • Odendaal, N (2003); Information and communication technology and local governance: understanding the difference between cities in developed and emerging economies. Computers, Environment and Urban Systems, No 27, P 585-607
  • Saxena, K.B.C. (2005); Towards excellence in e-governance, International Journal of Public Sector Management, Vol. 18 No. 6, pp. 498-513
  • Shackleton, Peter. Fisher, Julie & Dawson, Linda. (2006); E-government services in the local government context: an Australian case study, Business Process Management Journal, Vol. 12 No. 1, pp. 88-100
  • United State Department of Transportation (US DOT), its.dot.gov/its_overview.htm, visited at 2007-12-23
  • United Nations, Department of Economic and Social Affairs, Division for Public Administration and Development Management (2008 ); UN E-Government Survey 2008, from E-government to Connected Governance, New York
  • UN-HABITAT (United Nation Human Settlements Program) and Transparency International (2004); Tools to support Transparency in Local Governance, Urban Governance Toolkit Series, Nairobi, Kenya
  • UN/ASPA Study: 5 Stages of Development, http://www.unpan.org/e-government/stages.htm, visited at 2006-10-2
  • WSIS, Declaration of Principles, Building the Information Society: a global challenge in the new millennium. 1s2 December 2003, http://www.itu.int/wsis/docs/geneva/official/dop.html

 

دیدگاهها

هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.

اولین نفری باشید که دیدگاهی را ارسال می کنید برای “اثرات پياده ‏سازي شهر الکترونيک بر مديريت شهري”

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

57 + = 63

محصولات مشابه

شناسه محصول: c1913 دسته: , , برچسب: , ,